گزارشی از پایگاه خبری تحلیلی آذردید؛
در حالی که بارش اخیر ۲۰ میلی‌متری در استان اردبیل امید کوتاهی برای کشاورزان و مردم به همراه داشت، آمارها نشان می‌دهد متوسط بارندگی سال آبی جاری به ۲۵۹ میلی‌متر رسیده که نسبت به میانگین بلندمدت با کاهش ۲۰ تا ۲۶ درصدی روبه‌رو است. افت شدید منابع آب زیرزمینی و فشار سنگین بخش کشاورزی که بیش از ۹۰ درصد منابع آبی استان را مصرف می‌کند، کارشناسان را نسبت به آینده کشاورزی، باغداری و حتی تأمین آب شرب در اردبیل نگران کرده است.
ذخایر آب، سدها و چاه‌ها؛ امید و هشدار همزمان
طبق اعلام اداره کل هواشناسی، بارش‌ها در شهرستان‌های مختلف استان کاهش محسوسی داشته است؛ در کوثر کاهش ۴۰ درصدی و در نمین ۳۵ درصدی ثبت شده است. با وجود این روند، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل از افزایش ۵۰ درصدی ذخایر پشت سدها خبر داده و گفته است که حدود ۳۱ میلیون مترمکعب به مخازن افزوده شده است.
برنامه «سازگاری با کم‌آبی» نیز در استان آغاز شده و تاکنون حدود ۵۵ درصد از هدف ۱۸۳ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی تحقق یافته است. در حوزه روستایی نیز تأمین آب پایدار برای ۵۸ روستا به مرحله اجرا رسیده است.
با این حال، وضعیت منابع زیرزمینی بغرنج است؛ افت محسوس سطح آبخوان‌ها در دشت اردبیل سبب شده بسیاری از کارشناسان نسبت به ادامه کشت محصولات پرآب هشدار دهند. کاهش روان‌آب‌ها و افزایش دما نیز تأمین آب کشاورزی پاییزه را در برخی شهرستان‌ها با محدودیت روبه‌رو کرده است.
کشاورزی، باغداری و صنعت زیر فشار کم‌آبی
بخش کشاورزی با مصرف ۹۳ درصد منابع آبی، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده در استان است و نخستین قربانی کاهش بارش محسوب می‌شود. کاهش سطح زیرکشت، تغییر الگوی کشت به محصولات کم‌آب‌بر و افت درآمد کشاورزان، پیامد مستقیم این بحران است.
باغداری نیز به دلیل وابستگی به آبیاری سنگین، بیش از دیگر بخش‌ها تحت فشار قرار دارد. صنایع وابسته به کشاورزی و صنایع غذایی نیز با هزینه‌های بالاتر تأمین آب مواجه‌اند.
در روستاها، کم‌آبی بر زندگی روزمره مردم اثر گذاشته و حتی تأمین آب شرب، کشاورزی خانگی و خدمات بهداشتی را تحت تأثیر قرار داده است. کارشناسان هشدار می‌دهند در صورت تداوم این شرایط، موجی از مهاجرت روستاییان به شهرها شکل خواهد گرفت که پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای خواهد داشت.
راهکارهای مدیریت آب
کارشناسان و مسئولان استان مجموعه‌ای از اقدامات برای مدیریت بحران پیشنهاد داده‌اند:
نقش کشاورزان، مسئولان و مردم
کشاورزان با انتخاب محصولات سازگار با اقلیم و استفاده از روش‌های نوین آبیاری می‌توانند نقش مؤثری در کاهش بحران ایفا کنند. مسئولان استان موظف‌اند با تسهیل تسهیلات، نظارت بر منابع زیرزمینی و حمایت از طرح‌های بهینه‌سازی، مسیر را برای اصلاح الگوی مصرف هموار کنند. در این میان، نقش شهروندان نیز پررنگ است؛ کاهش مصرف غیرضروری، استفاده از تجهیزات کم‌مصرف و حساسیت نسبت به هدررفت آب می‌تواند سهمی بزرگ در مدیریت بحران داشته باشد.
گرچه بارش‌های اخیر تا حدودی ذخایر پشت سدها را تقویت کرده است، اما کاهش ۲۰ تا ۴۰ درصدی بارندگی در برخی نقاط استان و افت شدید منابع زیرزمینی زنگ خطری جدی برای اردبیل است. اگر اصلاح الگوی مصرف و مشارکت عمومی در صرفه‌جویی محقق نشود، کشاورزی، صنعت و حتی زندگی روزمره مردم استان با بحران پایدار روبه‌رو خواهد شد. به باور کارشناسان، آینده اردبیل وابسته به تصمیم‌های امروز در مدیریت آب است؛ تصمیم‌هایی که باید فوری، علمی و با مشارکت همه اقشار جامعه اتخاذ شود.
